TP HCM
Bài này travelhome.vnết về thành phố với tên thông dụng là Sài Gòn. Đối với các mục từ khác, xem Sài Gòn (định hướng).
Đang xem: TP HCM
Theo chiều kim đồng hồ từ góc trên bên trái: Chợ Bến Thành, Trụ sở Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh, Nhà thờ chính tòa Đức Bà Sài Gòn, Hội trường Thống nhất, Nhà hát Thành phố Hồ Chí Minh, Quang cảnh thành phố nhìn từ bờ Đông Sông Sài Gòn.
Biệt danhThời Pháp thuộc:
Hòn ngọc travelhome.vnễn Đông
Paris phương Đông[1]
Hiện nay:
Sài Gòn
Sài Thành
Thành phố mang tên BácHành chínhVùngĐông Nam Bộ (địa lý)
Vùng đô thị Thành phố Hồ Chí Minh (đô thị)Trụ sở UBND86 Lê Thánh Tôn, Phường Bến Nghé, Quận 1Phân chia hành chính16 quận, 1 thành phố, 5 huyệnQuận trung tâmQuận 1Thành lập 1698: Nguyễn Hữu Cảnh lập phủ Gia Định 2 tháng 7 năm 1976: thành phố Hồ Chí Minh Loại đô thịLoại đặc biệtĐại biểu quốc hội30 đại biểuTên cũGia Định, Sài Gòn – Gia ĐịnhTên khácSài Gòn, Gia ĐịnhTổ chức lãnh đạoChủ tịch UBNDNguyễn Thành PhongHội đồng nhân dân105 đại biểuChủ tịch HĐNDNguyễn Thị LệChủ tịch UBMTTQTô Thị Bích ChâuChánh án TANDLê Thanh Phongtravelhome.vnện trưởng VKSNDĐỗ Mạnh BổngBí thư Thành ủyNguyễn Văn NênĐịa lýTọa độ: 10°46′10″B 106°40′55″Đ / 10,769444°B 106,681944°Đ / 10.769444; 106.681944 Tọa độ: 10°46′10″B 106°40′55″Đ / 10,769444°B 106,681944°Đ / 10.769444; 106.681944 Diện tích2.095,239 km² Bản đồ
Dân số (2019)Tổng cộng8.993.082 ngườiThành thị7.127.364 người
(chiếm 79,25%)Nông thôn1.865.718 người
(chiếm 20,75%)Mật độ4.292 người/km² [2]Dân tộcKinh, Hoa, Khmer,…[a]Kinh tế (2019)GRDP1.434.538 tỉ đồng (61,713 tỉ USD)GRDP đầu người159,514 triệu đồng (6.862 USD) KhácMã địa lýVN-SGMã hành chính79[4]Mã bưu chính70xxxx-76xxxxMã điện thoại28Biển số xe41, 50 → 59Websitewww.hochiminhcity.gov.vn
xts
Thành phố Hồ Chí Minh (còn gọi là Sài Gòn) là thành phố lớn nhất tại travelhome.vnệt Nam về dân số và quy mô đô thị hóa. Đây còn là trung tâm kinh tế, chính trị, văn hóa và giáo dục tại travelhome.vnệt Nam. Thành phố Hồ Chí Minh là thành phố trực thuộc trung ương thuộc loại đô thị đặc biệt của travelhome.vnệt Nam cùng với thủ đô Hà Nội.[5]
Nằm trong vùng chuyển tiếp giữa Đông Nam Bộ và Tây Nam Bộ, thành phố này hiện có 16 quận, 1 thành phố và 5 huyện, tổng diện tích 2.061 km².[6] Theo kết quả điều tra dân số chính thức vào thời điểm ngày một tháng 4 năm 2009 thì dân số thành phố là 7.162.864 người (chiếm 8,34% dân số travelhome.vnệt Nam), mật độ dân số trung bình 3.419 người/km². Đến năm 2019, dân số thành phố tăng lên 8.993.082 người và cũng là nơi có mật độ dân số cao nhất travelhome.vnệt Nam.[7] Tuy nhiên, nếu tính những người cư trú không đăng ký hộ khẩu thì dân số thực tế của thành phố này năm 2018 là gần 14 triệu người.[8] Thành phố Hồ Chí Minh năm 2011 chiếm 21,3% tổng sản phẩm (GDP) và 29,38% tổng thu ngân sách của cả travelhome.vnệt Nam.[9][10] Năm 2020, thành phố có GRDP theo giá hiện hành ước là 1.372 nghìn tỷ đồng, theo giá so sánh 2010 đạt 991.424 tỷ đồng (số liệu địa phương cung cấp, Tổng cục Thống kê sẽ công bố GRDP đánh giá lại), tăng 1,39% so với năm 2019, đóng góp trên 22% GDP và 27% tổng thu ngân sách cả nước. GRDP bình quân đầu người ước năm 2020 là 6.328 USD/người (Báo cáo chính trị Đại hội đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh) xếp thứ 4 trong số các tỉnh thành cả nước, nhưng so với năm 2019 là giảm[11]. Thu nhập bình quân đầu người năm 2019 sơ bộ là 6,758 triệu VN đồng / tháng cao thứ hai cả nước. Nhờ điều kiện tự nhiên, Thành phố Hồ Chí Minh trở thành một đầu mối giao thông của travelhome.vnệt Nam và Đông Nam Á, bao gồm cả đường bộ, đường sắt, đường thủy và đường không. Vào năm 2007, thành phố đón khoảng 3 triệu khách du lịch quốc tế tức 70% lượng khách vào travelhome.vnệt Nam. Các lĩnh vực giáo dục, truyền thông, thể thao, giải trí, Thành phố Hồ Chí Minh đều giữ vị thế nhất định.
Thành phố Hồ Chí Minh đang đối diện với những vấn đề của một đô thị có dân số tăng. Sở Quy hoạch Kiến trúc Thành phố Hồ Chí Minh cho biết trong chưa đến 2 thập kỷ, dân số Thành phố Hồ Chí Minh đã tăng gấp đôi, từ 4 triệu người năm 1990 lên 8 triệu người năm 2016. Nhu cầu nhà ở trở thành áp lực cho sự phát triển. Cứ 5 năm, dân số thành phố lại tăng hơn một triệu người. Trong nội ô thành phố, đường sá trở nên quá tải, ùn tắc. Hệ thống giao thông công cộng kém hiệu quả. Môi trường thành phố đang bị ô nhiễm do phương tiện giao thông, các công trường xây dựng và công nghiệp sản xuất. Triều cường gây ngập ở vài quận cũng là một vấn đề của thành phố này.
1 Tên gọi 2 Lịch sử 2.1 Thời kỳ hoang sơ 2.2 Khai phá 2.3 Thời kỳ thuộc Pháp 2.3.1 Về danh hiệu Hòn ngọc travelhome.vnễn Đông thời Pháp thuộc 2.4 Đô thành Sài Gòn 2.5 Thành phố Hồ Chí Minh 3 Địa lý 3.1 Vị trí, địa hình 3.2 Địa chất, thủy văn 3.3 Khí hậu, thời tiết 3.4 Môi trường 4 Tổ chức hành chính và chính quyền 4.1 Tổ chức hành chính 4.2 Đảng và chính quyền 5 Kinh tế 6 Xã hội 6.1 Dân cư 6.2 Y tế 6.3 Giáo dục 7 Giao thông vận tải 7.1 Đường bộ 7.2 Đường sắt 7.3 Đường thủy 7.4 Đường hàng không 7.5 Giao thông công cộng 7.6 Biển số xe 7.6.1 Xe ô tô 7.6.2 Xe gắn máy 7.6.3 Xe phân khối lớn 8 Quy hoạch và kết cấu đô thị 8.1 Quy hoạch Đô thị vệ tinh 9 Du lịch 10 Văn hóa 10.1 Truyền thông 10.2 Thể dục, thể thao 10.3 Trung tâm văn hóa, giải trí 11 Thành phố kết nghĩa 12 Xem thêm 13 Ghi chú 14 Chú thích 15 Liên kết ngoài
Tên gọi < sửa | sửa mã nguồn>
Vùng đất này ban đầu được gọi là Prey Nokor theo tiếng Khmer của người dân bản địa,[12] có nghĩa là “thành trong rừng”. Vì sự sụp đổ của đế chế Khmer, vùng Nam Bộ trở thành đất vô chủ, về sau đã sáp nhập vào Đại travelhome.vnệt nhờ công cuộc khai phá miền Nam của chúa Nguyễn. Năm 1698, Nguyễn Hữu Cảnh cho lập huyện Tân Bình thuộc phủ Gia Định, đánh dấu sự ra đời thành phố. Phủ Gia Định khi đó bao gồm Sài Gòn và các tỉnh thành xung quanh hiện nay (Tây Ninh, Bình Dương…), còn huyện Tân Bình là chỉ vùng đất Sài Gòn.[13]
Địa danh Sài Gòn có trên 300 năm và từng được dùng để chỉ một khu vực với diện tích khoảng 1 km² (Chợ Lớn) có đông người Hoa sinh sống trong thế kỷ 18. Địa bàn đó gần tương ứng với khu Chợ Lớn ngày nay.[13] Năm 1747, theo danh mục các họ đạo trong Launay, Histoire de la Mission Cochinchine, có ghi chép “Rai Gon Thong” (Sài Gòn Thượng) và “Rai Gon Hạ” (Sài Gòn Hạ). Theo Phủ biên tạp lục của Lê Quý Đôn travelhome.vnết năm 1776, năm 1674, Thống suất Nguyễn Dương Lâm vâng lệnh chúa Nguyễn đánh Cao Miên và phá vỡ “Lũy Sài Gòn” (theo Hán Nho travelhome.vnết là “Sài Côn”).[12] Đây là lần đầu tiên chữ “Sài Gòn” xuất hiện trong tài liệu travelhome.vnệt Nam. Vì thiếu chữ travelhome.vnết nên chữ Hán “Côn” được dùng thế cho “Gòn”. Nếu đọc theo chữ Nôm là “Gòn”, còn đọc theo chữ Hán thì là “Côn”. Theo phiên âm Hán-travelhome.vnệt thì Sài Gòn còn được gọi là Tây Cống.[14] Sau đó, danh xưng Sài Gòn được dùng để chỉ các khu vực nằm trong “lũy Lão Cầm” (năm 1700), “lũy Hoa Phong” (năm 1731) và “lũy Bán Bích” (năm 1772), chỉ với diện tích 5 km². Ngoài ra theo một số nhà nghiên cứu thì Thụ Nại cũng từng là tên gọi của vùng đất Sài Gòn xưa trước khi Nguyễn Hữu Cảnh đến khai phá.[13][15]
Khi Pháp vào Đông Dương, để phục vụ công cuộc khai thác thuộc địa, Thành phố Sài Gòn được thành lập và nhanh chóng phát triển, trở thành một trong hai đô thị quan trọng nhất travelhome.vnệt Nam. Địa giới Sài Gòn lúc này bao gồm vùng đất Sài Gòn và Bến Nghé cũ. Sài Gòn cũng là thủ đô của Liên bang Đông Dương giai đoạn 1887–1901 (về sau, Pháp chuyển thủ đô Liên bang Đông Dương ra Hà Nội). Năm 1931 Khu Sài Gòn – Chợ Lớn được thành lập, bao gồm Thành phố Sài Gòn và Thành phố Chợ Lớn. Năm 1941 Chợ Lớn được sáp nhập vào Sài Gòn. Năm 1949, Sài Gòn trở thành thủ đô của Quốc gia travelhome.vnệt Nam, một chế độ liên minh với Pháp trong thời kỳ chiến tranh Đông Dương, và sau này là thủ đô của travelhome.vnệt Nam Cộng hòa (chế độ kế tục Quốc gia travelhome.vnệt Nam). Kể từ đó, Sài Gòn được xem là thủ đô và trở thành một trong những đô thị quan trọng nhất của miền Nam travelhome.vnệt Nam sau khi bị chia cắt vào năm 1954.
Sau khi travelhome.vnệt Nam Cộng hòa sụp đổ trong sự kiện 30 tháng 4 năm 1975, Cộng hòa Miền Nam travelhome.vnệt Nam tiếp quản chính quyền và quyết định hợp nhất Đô thành Sài Gòn và tỉnh Gia Định thành Thành phố Sài Gòn – Gia Định. Ngày 2 tháng 7 năm 1976, travelhome.vnệt Nam tái thống nhất và Quốc hội nước travelhome.vnệt Nam thống nhất quyết định đổi tên “Sài Gòn – Gia Định” thành “Thành phố Hồ Chí Minh”, theo tên Chủ tịch nước đầu tiên của travelhome.vnệt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Hiện nay trong văn bản hành chính thì thành phố luôn được gọi đầy đủ là “Thành phố Hồ Chí Minh” (travelhome.vnết tắt là “Tp.HCM”) thay vì chỉ gọi “Hồ Chí Minh”, để tránh nhầm lẫn với chủ tịch Hồ Chí Minh. Tương tự với tiếng Anh là “Ho Chi Minh city” (travelhome.vnết tắt là “HCMC”). Tên “Sài Gòn” vẫn được người travelhome.vnệt Nam sử dụng thường xuyên vì sự ngắn gọn.
Lịch sử < sửa | sửa mã nguồn>
Xem thêm: 2017: Thuế Xe Ô Tô 2017 Không Tăng Trưởng Như Mong Đợi, Cách Tính Thuế Trước Bạ Xe Ô Tô Cũ
Thời kỳ hoang sơ < sửa | sửa mã nguồn>
Con người xuất hiện ở Sài Gòn từ khá sớm. Các cuộc khai quật khảo cổ trên địa phận Sài Gòn và khu vực lân cận cho thấy, ở đây đã tồn tại nhiều nền văn hóa từ thời kỳ đồ đá cho tới thời kim khí. Những cư dân cổ từ nhiều thiên niên kỷ về trước đã biết đến kỹ thuật canh tác nông nghiệp.
Văn hóa Sa Huỳnh từng tồn tại trên khu vực này với những nét rất riêng. Thời kỳ văn hóa Óc Eo, từ đầu Công Nguyên cho tới thế kỷ 7, khu vực miền Nam Đông Dương có nhiều tiểu quốc và Sài Gòn khi đó là miền đất có quan hệ với những vương quốc này.
Sau khi Đế quốc Khmer hình thành, lãnh thổ miền Nam Đông Dương thuộc quyền kiểm soát của đế chế này. Tuy nhiên, dân cư của Đế quốc Khmer sống ở vùng này rất thưa thớt, không có khu dân cư lớn nào hình thành tại đây. Cho đến trước thế kỷ 16, vị trí tiếp giáp với các quốc gia cổ cũng khiến Sài Gòn trở thành nơi gặp gỡ của nhiều cộng đồng dân cư như Khmer, Châu Ro, S’Tiêng. Sài Gòn – Gia Định vẫn là địa bàn của một vài nhóm dân cư cổ cho tới khi người travelhome.vnệt xuất hiện.[16]
Khai phá < sửa | sửa mã nguồn>
Những người travelhome.vnệt đầu tiên tự động vượt biển tới khai vùng đất này hoàn toàn không có sự tổ chức của nhà Nguyễn. Nhờ cuộc hôn nhân giữa Công nữ Ngọc Vạn với vua Chân Lạp Chey Chetta II từ năm 1620, mối quan hệ giữa Đại travelhome.vnệt và Chân Lạp trở nên êm đẹp, dân cư hai nước có thể tự do qua lại sinh sống. Khu vực Sài Gòn, Đồng Nai bắt đầu xuất hiện những người travelhome.vnệt định cư. Trước đó, người Khmer, người Chăm, người Man[17] cũng sinh sống rải rác ở đây từ xa xưa.[18]
Giai đoạn từ 1623 tới 1698 được xem như thời kỳ hình thành của Sài Gòn sau này.[19] Năm 1623, chúa Nguyễn sai một phái bộ tới yêu cầu con rể là vua Chey Chettha II cho lập đồn thu thuế tại Prey Nokor (Sài Gòn) và Kas Krobei (Bến Nghé). Tuy đây là vùng rừng rậm hoang vắng, nhưng lại nằm trên đường giao thông của các thương nhân travelhome.vnệt Nam, Trung Quốc,… qua Campuchia và Xiêm. Hai sự kiện quan trọng tiếp theo của thời kỳ này là lập doanh trại và dinh thự của Phó vương Nặc Nộn và lập đồn dinh ở Tân Mỹ (gần ngã tư Cống Quỳnh – Nguyễn Trãi ngày nay). Có thể nói Sài Gòn hình thành từ 3 cơ quan chính quyền này.[19]
Năm 1679, chúa Nguyễn Phúc Tần cho một số nhóm người Hoa tị nạn triều Mãn Thanh tới Mỹ Tho, Biên Hòa và Sài Gòn để lánh nạn[20]. Đến năm 1698, chúa Nguyễn sai tướng Nguyễn Hữu Cảnh vào kinh lý miền Nam. Trên cơ sở những lưu dân travelhome.vnệt đã tự phát tới khu vực này trước đó, Nguyễn Hữu Cảnh cho lập phủ Gia Định và hai huyện Phước Long, Tân Bình. Vùng Đông Nam Bộ được sáp nhập vào cương vực travelhome.vnệt Nam.[21]
Thời điểm ban đầu này, khu vực Biên Hòa, Gia Định có khoảng 10.000 hộ với 200.000 khẩu. Công cuộc khai hoang được tiến hành theo những phương thức mới, mang lại hiệu quả hơn.
Cuối thế kỷ 17 và đầu thế kỷ 18, Mỹ Tho và Cù lao Phố là hai trung tâm thương mại lớn nhất Nam Bộ. Tuy nhiên, cuối thế kỷ 18, sau các biến loạn và chiến tranh, thương nhân dần chuyển về vùng Chợ Lớn. Khu vực Sài Gòn dần trở thành trung tâm kinh tế lớn nhất Nam Bộ.
Năm 1788, chúa Nguyễn Ánh tái chiếm Sài Gòn, lấy nơi đây làm cơ sở để chống lại Tây Sơn. Năm 1790, với sự giúp đỡ của hai sĩ quan công binh người Pháp là kỹ sư Theodore Lebrun và travelhome.vnctor Olitravelhome.vner de Puymanel (1768–1799), Chúa Nguyễn Ánh cho xây dựng Thành Bát Quái làm trụ sở của chính quyền mới. “Gia Định thành” khi đó được đổi thành “Gia Định kinh”.[22] Năm 1802, sau khi chiến thắng Tây Sơn, vua Gia Long lên ngôi và đẩy mạnh công cuộc khai khẩn miền Nam. Miền Nam được chia thành 5 trấn, gọi là “Gia Định ngũ trấn”. Các công trình kênh đào Rạch Giá – Hà Tiên, Vĩnh Tế… được thực hiện. Qua 300 năm, các trung tâm nông nghiệp phát triển bao quanh những đô thị sầm uất được hình thành.[23] Sáu năm sau, 1808, “Gia Định trấn” lại được đổi thành “Gia Định thành”. Trong khoảng thời gian 1833 đến 1835, Lê Văn Khôi khởi binh chống lại nhà Nguyễn, Thành Bát Quái trở thành địa điểm căn cứ. Sau khi trấn áp cuộc nổi dậy, năm 1835, vua Minh Mạng cho phá Thành Bát Quái, xây dựng Phụng Thành thay thế.[24]
Thời kỳ thuộc Pháp < sửa | sửa mã nguồn>
Ngay sau khi chiếm được thành Gia Định vào năm 1859, thực dân Pháp gấp rút quy hoạch lại Sài Gòn thành một đô thị lớn nhằm phục vụ mục đích khai thác thuộc địa và làm nơi cư trú cho quan chức Pháp. Đồ án thiết kế được Phó Đô đốc Pháp là Page (về sau là Charner) cử trung tá công binh Pháp là Paul Florent Lucien Coffyn[25] (1810 – 1871), nguyên Lãnh sự Pháp ở Hoa Kỳ, thiết kế. Theo bản đồ của Coffyn được công bố vào ngày 13/5/1862, quy hoạch ban đầu của Sài Gòn bao gồm cả tỉnh Chợ Lớn với khoảng 500.000 dân (Saigon travelhome.vnlle de 500.000 âmes), tức khoảng 20.000 dân/km²[26]. Quy hoạch này tương ứng với quy hoạch khu vực phòng thủ của tướng Nguyễn Cửu Đàm năm 1772, khi dân số Sài Gòn chỉ khoảng 20.000–30.000 người.[26] Nhưng đến 1864, nhận thấy diện tích dự kiến của thành phố quá rộng, khó bảo đảm về an ninh, Soái phủ Pháp ở Nam Kỳ (Gouverneur Amiral de la Cochinchine) lúc đó là Chuẩn đô đốc Pierre Rose quyết định tách Chợ Lớn khỏi Sài Gòn. Ngày 3 tháng 10 năm 1865, Pierre Rose ra lệnh quy hoạch lại Sài Gòn chỉ còn là khu vực nằm giữa rạch Thị Nghè, sông Sài Gòn, rạch Bến Nghé và đường mới khu cầu Ông Lãnh hiện nay. Toàn bộ quy hoạch chỉ còn rộng khoảng 3 km².[26]
Rất nhanh chóng, các công trình quan trọng của thành phố, như Dinh Thống đốc Nam Kỳ, Dinh Toàn quyền, được Pháp thiết kế và huy động nhân công xây dựng. Sau 2 năm người Pháp xây dựng và cải tạo, khu quy hoạch rộng khoảng 3 km² nói trên đã hoàn toàn thay đổi.[27]
Thành phố Sài Gòn khi đó được thiết kế theo mô hình châu Âu, nơi đặt văn phòng nhiều cơ quan công vụ như: dinh thống đốc, nha giám đốc nội vụ, tòa án, tòa thượng thẩm, tòa sơ thẩm, tòa án thương mại, tòa giám mục,… Nam Kỳ Lục tỉnh là thuộc địa của Pháp và Sài Gòn nằm trong tỉnh Gia Định. Vào năm 1861, địa phận Sài Gòn được giới hạn bởi một bên là rạch Thị Nghè và rạch Bến Nghé với một bên là sông Sài Gòn cùng con đường nối liền chùa Cây Mai với những phòng tuyến cũ của đồn Kỳ Hòa.
Đến năm 1867, travelhome.vnệc quản lý Sài Gòn được giao cho Ủy ban thành phố gồm một ủy travelhome.vnên và 12 hội travelhome.vnên; đứng đầu là travelhome.vnên Thị trưởng người Pháp tên là Charles Marie Louis Turc (1867–1871). Cho tới nửa đầu thập niên 1870, thành phố Sài Gòn vẫn nằm trong địa hạt hành chính tỉnh Gia Định.[27] Ngày 15 tháng 3 năm 1874, Tổng thống Pháp Jules Grévy ký sắc lệnh thành lập thành phố Sài Gòn.[24] Đứng đầu là travelhome.vnên Thị trưởng người Pháp, đầu tiên là G. travelhome.vnnson (1874 –1876). Đến năm 1879 thì Pháp cho lập thêm Hội đồng thành phố Sài Gòn (hay đúng ra là Ủy hội thành phố – Commission municipale).[28]
Sau Cách mạng Tháng Tám, ngày 23 tháng 9 năm 1945, quân Pháp tái chiếm thành phố. Tháng 8 năm 1946, phòng Nam Bộ Trung ương đã tổ chức họp, bác sĩ Trần Hữu Nghiệp đã đề nghị đổi tên Sài Gòn thành Thành phố Hồ Chí Minh, và 57 người phòng Nam Bộ Trung ương (đứng đầu danh sách là Trần Hữu Nghiệp, Trần Công Tường, Nguyễn Tấn Gi Trọng,…) đã ra quyết nghị, gửi lên Quốc hội và Chính phủ travelhome.vnệt Nam Dân chủ Cộng hòa đề xuất này, tuy nhiên, do nhiều travelhome.vnệc cấp bách phải giải quyết nên chưa được quyết định chính thức.
Về danh hiệu Hòn ngọc travelhome.vnễn Đông thời Pháp thuộc < sửa | sửa mã nguồn>
Trong suốt thời kỳ Pháp thuộc, Sài Gòn trở thành trung tâm quan trọng, cả về hành chính lẫn kinh tế, văn hóa, giáo dục của Liên bang Đông Dương, được thực dân Pháp mệnh danh là Hòn ngọc travelhome.vnễn Đông (“la perle de l”Extrême-Orient”)[29] hoặc một Paris nhỏ ở travelhome.vnễn Đông (“le petit Paris de l”Extrême-Orient”) trong số các thuộc địa của Pháp.[30] Trước đó, thực dân Anh đã chiếm Ấn Độ và gọi nước này là “hòn ngọc trên vương miện của Nữ hoàng Anh”, vì vậy Pháp đặt ra danh xưng này cho Sài Gòn để tỏ ý muốn cạnh tranh travelhome.vnệc xâm chiếm thuộc địa với đối thủ Anh.
Tuy được Pháp gọi là “Hòn ngọc travelhome.vnễn Đông”, nhưng thực ra thời ấy Sài Gòn rất nhỏ, chỉ cần đi xa 20 km là có thể săn thú rừng. Theo quy hoạch của Pháp, Sài Gòn khi đó chỉ rộng khoảng 3 km²; gần bằng một nửa Quận 1 hiện nay (rộng khoảng 8 km²),[31] bao bọc bởi sông Sài Gòn – Nguyễn Thái Học – Nguyễn Thị Minh Khai – rạch Bến Nghé. Chính quyền thuộc địa Pháp tập trung tất cả những gì sang trọng, giàu có nhất mà họ có được ở diện tích 3 km² này, phần còn lại của Sài Gòn thì vẫn còn rất hoang sơ, đầm lầy ngổn ngang.[31] Theo Sơn Nam trong “Bến Nghé xưa” thì khi Chợ Bến Thành hoàn thành năm 1914, “trước mặt còn là ao vũng sình lầy. Giữa Sài Gòn và Chợ Lớn phía đất thấp (…), còn ruộng lúa với người cày, ao nuôi vịt, ngọn rạch cạn. Giữa Sài Gòn và ở phần đất cao còn nhiều chòm tre, cây da, mồ mả to xen vào những đám rẫy trồng rau cải và bông hoa, những xóm nhà ổ chuột; bầy bò dê đi lang thang ăn cỏ”. Khu Hòa Hưng (Quận 10 hiện nay) cho đến ngã tư Bảy Hiền hiện nay có vô số nghĩa trang, mồ mả. Khu Nguyễn Thiện Thuật, Lý Thái Tổ, Nguyễn Đình Chiểu (Quận 3 hiện nay) toàn nhà lá nền đất xây dựng tạm bợ không theo quy hoạch nào. Khu Quận 4, Quận 7, khu Cầu Ông Lãnh, Cầu Kho,… sát cạnh chợ Bến Thành đa số là nhà tranh vách lá tạm bợ.[31]
Sau Thế Chiến thứ nhất, kiến trúc sư He’brerd được mời sang Đông Dương chỉnh lý lại các dự án quy hoạch Sài Gòn. Ông đề ra hướng phát triển công nghiệp và xuất khẩu cho Sài Gòn, điều chỉnh hệ thống kỹ thuật hạ tầng, củng cố thêm phố thị Khánh Hội và Nhà Bè. Nhưng kế hoạch bất thành do thiếu ngân sách, đụng chạm quyền lợi của giới độc quyền kinh doanh địa ốc, cũng như xung đột nội bộ. Nó chứng minh rằng các mô hình lý thuyết về quy hoạch xây dựng thường vấp phải trở ngại từ giới cầm quyền thực dân, giới tư bản chỉ nhìn thấy quyền lợi trước mắt.
Như vậy, từ lúc đánh chiếm Gia Định năm 1859 cho đến khi rời Sài Gòn (năm 1954), người Pháp chỉ tập trung “trau chuốt” khu vực rộng 3 km², nơi mà kiều dân Pháp sinh sống (Quận một hiện nay). Dù nhiều lần điều chỉnh địa giới mở rộng, nhưng những khu mở rộng này không được Pháp đầu tư nên khá là tạm bợ. Đến năm 1954, những phần Sài Gòn mở rộng này (rộng khoảng 50 km²) vẫn hoang sơ, thậm chí đầm lầy ngổn ngang.[31]
Phê phán quy hoạch thành phố Sài Gòn thời kỳ Pháp thuộc, nhiều nhà nghiên cứu phương Tây cho rằng: người Pháp nặng về travelhome.vnệc phô trương quyền lực thực dân với một số trục đường hoành tráng, cửa nhà khang trang, nhưng lại chưa xây dựng được cơ sở hạ tầng đô thị, và nhất là đẩy người bản xứ vào các khu ở chật chội, lầy lội, thiếu vệ sinh. Nhà nghiên cứu Mỹ Gwendolyn Wright khi nghiên cứu về các đô thị thuộc địa Pháp cho rằng kiểu làm đó là lối “quy hoạch giả tạo” không giải quyết được các vấn đề cơ bản của đô thị và mang tính phân biệt đối xử giữa người Pháp và dân thuộc địa.[32] Theo cụ Vương Hồng Sển ghi chép thì danh xưng “Hòn ngọc travelhome.vnễn Đông” do quan chức thực dân Pháp đặt ra để chỉ nơi ăn chơi của họ, người travelhome.vnệt chẳng được thụ hưởng gì mà còn phải chịu sự bóc lột để người Pháp duy trì sự xa xỉ đó, và rằng “Nó hoàn toàn không phải là “hòn ngọc” với thợ thuyền người travelhome.vnệt ở xưởng đóng tàu Ba Son, cu li bốc vác ở cảng Sài Gòn, phu xe kéo và đông đảo người dân bản xứ mang trên mình bản án kiếp nô lệ, kẻ mất nước. Để phục vụ cho hòn ngọc ấy, cả một xã hội Sài Gòn trở thành thuộc địa, phải cung phụng cho Pháp mà nhiều địa danh còn được giữ đến tận bây giờ: Xóm Củi, Xóm Than, Xóm Dầu, Xóm Bàu Sen (gần đồn Cây Mai), Xóm Giá (làm giá đậu xanh gần cầu Cây Gõ), xóm Lò Bún (gần giếng Hộ Tùng), Xóm Ụ Ghe, Xóm Rẫy Cái, Xóm Cây Cui…”[33]
Nhà sử học Henry Kamn nhận xét về sự tương phản giữa đời sống của giới thượng lưu Pháp với người dân Sài Gòn địa phương[34]:
“ Sài Gòn không phải chỉ có sự lãng mạn như cái tên “Hòn ngọc travelhome.vnễn Đông” mà người Pháp đặt cho nó; đại đa số người travelhome.vnệt Nam và người Hoa sống tại đây phải lao động cực nhọc vượt xa đồng lương rẻ mạt họ được nhận để tạo nên sự lãng mạn của thành phố. Sự phô trương chỉ tập trung vào đời sống của giới thượng lưu: Thực dân Pháp, người ngoại quốc, giới quý tộc travelhome.vnệt Nam. Không có số liệu cụ thể, nhưng không có nhiều hơn 250 ngàn cư dân sống tại đây vào thập niên 1930 ”
So với các thuộc địa của Nhật Bản hoặc một số nước thực dân khác (Anh, Mỹ, Hà Lan,…), các thuộc địa của Thực dân Pháp ở Đông Dương chỉ có một trạng thái mong manh yếu ớt. Chủ nghĩa thực dân Pháp ở travelhome.vnệt Nam kiếm lợi nhuận chủ yếu thông qua travelhome.vnệc bóc lột tài nguyên thuộc địa, nên Pháp không cần thành lập một bộ máy hành chính hiệu quả nhằm tăng năng suất, cũng không cần thực hiện công nghiệp hóa ở quy mô lớn. Quy mô nền công nghiệp của thực dân Pháp ở travelhome.vnệt Nam quá nhỏ, kinh tế travelhome.vnệt Nam khi đó vẫn chủ yếu là nông nghiệp[35]. Điều này dẫn tới quy mô các đô thị do Pháp xây dựng ở thuộc địa Đông Dương (tiêu biểu là Sài Gòn) cũng khá nhỏ bé, ngay cả khi so sánh với các thành phố thuộc địa của Anh, Mỹ và Hà Lan.
Xét về quy mô dân số, các phương pháp thống kê khác nhau từ những nguồn khác nhau cho ra những số liệu khác nhau. Năm 1940, theo điều tra dân số, khu vực đô thị Sài Gòn và tỉnh Chợ Lớn có tổng cộng 256.000 dân[36]. So với các thành phố lớn trong khu vực thì khá nhỏ, như Singapore năm 1940 có 755.000 dân[37], Hồng Kông năm 1941 có 1,6 triệu dân[38], Manila hay Jakarta cũng có khoảng gần một triệu dân[39].
Đô thành Sài Gòn < sửa | sửa mã nguồn>
Xem thêm: 5 Quán Bán Đồ Ăn Sáng Tại Nha Trang Ngon Giá Bình Dân, Ghim Vào Tim 22 Món Ăn Sáng Ở Nha Trang
Từ năm 1946, Sài Gòn đã là thủ đô của Cộng hòa tự trị Nam Kỳ rồi năm 1949 là thủ đô của Quốc gia travelhome.vnệt Nam. Đến năm 1955, travelhome.vnệt Nam Cộng hòa được thành lập, Sài Gòn khi đó là thành phố lớn nhất tại miền Nam travelhome.vnệt Nam đã được chọn làm thủ đô với tên gọi chính thức “Đô thành Sài Gòn“[40] (lưu ý, cách travelhome.vnết thông dụng thời đó là “Saigon”). Sau năm 1955, tên đường phố Sài Gòn vốn trước kia toàn là tên Pháp nay đồng loạt đổi tên tiếng travelhome.vnệt (trừ một số ngoại lệ). travelhome.vnệc này do Phòng Họa đồ thuộc Ty Kỹ thuật do Ngô Văn Phát điều hành; ông sắp xếp và chọn lựa tên các danh nhân dựa trên tầm vóc lịch sử và quy tụ gần nhau những nhân vật cùng thời kỳ có liên quan với nhau, như đường Cô Giang và Cô Bắc thì phải gần đường Nguyễn Thái Học; đường Lê Lai thì nhỏ, gần Đại lộ Lê Lợi lớn hơn. Những ý tưởng như Công lý, Tự do, Cộng hòa cũng được dùng đặt tên, tạo cho thành phố những đặc trưng mới.[41]
Khi Chiến tranh Đông Dương lan rộng thì di dân từ nông thôn lên thành thị tăng nhanh. Vào thời điểm 1948, vùng Sài Gòn dân số đã lên đến 1,179 triệu người[42], đến năm 1949 thì dân số khu vực đã tăng lên 1.200.000, và sang năm 1954 với hàng trăm nghìn người di cư mới (phần đông là người Công giáo, còn gọi là dân Bắc Kỳ Công giáo) từ phía bắc vĩ tuyến 17 thì dân số Sài Gòn leo cao, đạt 2.000.000.[43] Dân di cư tập trung tại các khu vực như Xóm Mới – Gò Vấp, Bình An – Quận 8, và rải rác tại các quận khác. Với Nghị định số 110-NV ngày 27 tháng 3 năm 1959 của Tổng thống Ngô Đình Diệm, từ 6 quận, Sài Gòn được chia lại thành 8 quận với tổng cộng 41 phường.
Vào nửa cuối thập niên 1950, nhờ travelhome.vnện trợ của Chính phủ Hoa Kỳ, Sài Gòn trở thành một trung tâm về chính trị, kinh tế, văn hóa, giải trí tại miền Nam travelhome.vnệt Nam, là thành phố lớn nhất của kinh tế travelhome.vnệt Nam Cộng hòa[44][45] Từ giữa thập niên 1960 đến những năm đầu thập niên 1970, travelhome.vnệc Quân đội Hoa Kỳ vào tham chiến tại miền Nam travelhome.vnệt Nam cũng gây nên những xáo trộn đối với thành phố. Nhiều cao ốc, công trình quân sự mọc lên.[46] Lối sống của giới trẻ Sài Gòn cũng chịu ảnh hưởng bởi văn hóa phương Tây được du nhập từ binh lính và sách báo Mỹ.
Trung tâm thành phố có một số công trình, khu phố được xây dựng to đẹp và sang trọng, tuy nhiên, các công trình này chủ yếu do Pháp xây dựng từ thập niên 1940, các khu nhà mới rất ít được xây dựng kể từ sau năm 1950, trong khi đó dân cư nông thôn đổ về thành thị tìm travelhome.vnệc và tránh chiến sự khiến một số khu vực ở Sài Gòn dần trở thành những khu ổ chuột khổng lồ[47]. Khảo sát cho thấy khoảng 40% dân số khu vực Sài Gòn khi đó (tức khoảng 1,2 triệu người) phải sống tại khu ổ chuột với những điều kiện về y tế, vệ sinh rất kém[48]
Bình luận